Het gaat al lange tijd niet goed met de bruine kiekendief in het Beverse Vogelrichtlijngebied. In 2019 bereikte de populatie zelfs een historisch dieptepunt waarbij er geen enkel koppel meer tot broeden kwam. Eén van de belangrijkste redenen voor deze achteruitgang is het verdwijnen van geschikt foerageergebied.

Om het tij te keren, startte het Interreg-project Grenspark Groot Saeftinghe experimenten met ‘bruine kiekendief-vriendelijke’ teelten. Meerjarige teelt van gras-klaver combinaties en/of luzerne hebben op zich al een grote directe milieuwinst (minder ploegen, minder mest en geen pesticiden) en vervangen bovendien (geïmporteerde) soja.

Uit het landbouwkundig onderzoek bleek dat ze voor een aanzienlijke verhoging van de melkkwaliteit (+ 10% vet en eiwitten) zorgen.

Om te weten of die teelten voordelig zijn voor bruine kiekendief werd de ontwikkeling van de muizenpopulaties van 2016 tot en met 2019 opgevolgd. In tegenstelling tot wat de naam suggereert, lust de bruine kiekendief eerder veldmuizen dan ‘kiekens’.


Uit het onderzoek bleek dat:

   • er meer muizenholen werden gevonden in deze teelten
   • net als in traditionele teelten ook hier meer muizen in de randen zitten dan in het centrum
   • er na drie jaar permanente bedekking evenveel muizen in het centrum zitten als in de rand
   • er weinig verschil te merken is tussen gras-klaver en luzerne

Daarnaast werden nog opvallende waarnemingen gedaan die de potentiële meerwaarde van deze teelten voor andere dieren bevestigen:

   • mede dankzij de teelten groeide Prosperpolder-Zuid uit tot een topgebied voor muizenpredatoren: blauwe kiekendief, ruigpootbuizerd, torenvalk, blauwe reiger en grote zilverreiger
   • op 1 grasklaver-perceel werden op één ogenblik honderden dagvlinders waargenomen
   • in de winterperiode zitten er vaak grote groepen wintergasten. Op 15/12/2018 zaten er op 1 perceel 593 kolganzen, 271 grauwe ganzen, 82 brandganzen, 300 spreeuwen,
     244 kieviten, 126 wulpen, 8 kemp-hanen en 82 goudplevieren.

Johan Baetens

Het gaat in Vlaanderen sedert de jaren ‘70 van de vorige eeuw niet goed met de huiszwaluwen. Een vaststelling die ook opgaat voor Zwijndrecht, Burcht en Antwerpen Linkeroever.

Voor velen zal het ongeloofwaardig overkomen dat Antwerpen Linkeroever in 1981 nog 123 huiszwaluwnesten telde. Tien jaar later was dit aantal reeds gehalveerd. In 1995 restten er nog 36.

Vermoedelijk was de populatie rond de eeuwwisseling uitgestorven. De dalende trend zette zich ook in de deelgemeente Zwijndrecht door, waar er in het begin van deze eeuw nog maar enkel tientallen koppels overbleven.

In 2010 startten Natuurpunt Waasland kern Zwijndrecht en de Milieuraad van Zwijndrecht een beschermings-actie. Wij boden de bevolking gratis kunstnestkasten die we enkel op plaatsen met een redelijke kans op succes tegen de huisgevels hingen.

Deze concentreerden zich in de buurt van de Heide- en Lindenstraat en de Neerstraat. Geruime tijd werden de bestaande natuurlijke nesten nog bezet in combinatie met de kunstnesten.

Huiszwaluwen gebruiken slijk om hun nesten te bouwen. Met het slinkend aantal slijkpoelen daalden ook het aantal natuurlijke nesten zienderogen. We stelden vast dat we de kunstnesten net op tijd plaatsten om een enorme populatiedaling af te remmen. Helaas, na 2013 ging het verder bergaf en sedert 2019 is de kolonie van de Heide- en Lindenstraat volledig verlaten.

De grootste concentratie broedende huiszwaluwen bevond zich steeds in kazerne Thoumsin te Burcht. In de eerste helft van de jaren ’90 waren er ongeveer 200 nesten. Door het niet toegankelijk zijn van de kazerne ontbreken de tellingen van de daaropvolgende 15 jaar. In 2010 konden we door toedoen van de gemeente Zwijndrecht en de militairen toch tachtig bewoonde natuurlijke nesten tellen. Dit aantal steeg de volgende jaren tot honderd in 2013.

In 2016-17 werden de dakgoten van de kazerne die betonrot vertoonden hersteld en werden er 84 kunstnesten voor de huiszwaluwen geplaatst. Daarvan werd de overgrote meerderheid in gebruik genomen zodat de populatie behoorlijk op peil bleef. Na de werken in 2018-19 werden er nog zestien kunstnesten bijgeplaatst, wat het totaal op honderd brengt.

De telling van 2019 was verontrustend met een daling van ruim een derde op een jaar tijd; of van tachtig naar 51 broedparen. Hopelijk is dit slechts een dipje van voorbijgaande aard en kan de populatie zich volgende jaren herpakken.

René Maes

Gedurende de maanden januari, februari en maart hebben we met Kruin in Groot-Kruibeke inventarisatierondes gedaan om het Kerkuilen- en Steenuilenbestand zo veel mogelijk in kaart te brengen.
Met deze inventarisatie krijgen we ook een beter zicht om gericht nestkasten te plaatsen voor onze uiltjes.

De resultaten waren verbluffend:

Kerkuil: Minstens negen roepende mannetjes werden gehoord, maar meestal werden ze ook gezien. Dat geeft pas een adrenalinestoot voor elke natuurliefhebber. Het merendeel zit in Bazel, verspreid over gans het gebied. Onlangs werd nog een tiende Kerkuil gevonden in de Nobeekstraat. Hier werd tijdens de ronde in januari geen Kerkuil gespot.

Steenuil: Voor het Vlaams project Steenuil 2020 werden 13 kilometerhokken geïnventariseerd met een gestandaardiseerde geluidsmethode. Volgend jaar worden de resterende km-hokken van Kruibeke geteld. Het resultaat is verbluffend. Maar liefst 40 roepende steenuilmannetjes werden waargenomen. Bij elke ronde werden er ook verschillende gezien. Tijdens onze Steenuilenwandeling van 6 maart werden er 12 roepend waargenomen, waarvan er 2 keer een koppel werd gezien en 2 individueel. Kruibeke blijft een Uilendorp, dat is duidelijk.

Gilbert Smet

Op 12/05/2016 vond Mark Staut op het terrein van het bedrijf Ineos Zwijndrecht een wel erg triest geval van een draadslachtoffer: een uiterst zeldzaam woudaapje! Het diertje was volledig intact en was tegen een hoogspanningsmast gevlogen met fatale afloop. Mark contacteerde Geert Spanoghe (INBO) die het woudaapje opmat (gewicht, lengte) om het daarna aan de collectie van het KBIN te schenken.

Het woudaapje is een schuwe rietvogel die regelmatig in het Groot Rietveld Kallo wordt gesignaleerd en er ook broedt. Ook in de omliggende natuurgebieden en zelfs op de Defensieve Dijk te Zwijndrecht werd hij onlangs … levend opgemerkt. Hopelijk blijft het bij dat ene draadslachtoffer!

Vooral de dunne aardingskabels bovenaan elke hoogspanningslijn vormen een verraderlijk obstakel voor vogels. Er bestaan gerichte oplossingen om het risico op botsingen aanzienlijk te verkleinen. Zo kunnen de kabels worden voorzien ronde (vaak wit of rood gekleurde) bollen die de zichtbaarheid van de hoogspanningslijn verhogen waardoor het aanvaringsrisico voor vogels significant kan worden ingeperkt. In 2014 startte Elia, de netwerkbeheerder, met aanpassingen aan haar hoogspanningsnetwerk.